سرمایه گذاری

ماهیت سرمایه گذاری

واژه سرمایه گذاری می‌تواند دامنه وسیعی از فعالیت‌ها را شامل شود. این واژه می‌تواند شامل سرمایه گذاری در گواهی سپرده، اوراق قرضه، سهام عادی یا صندوق‌های مشترک سرمایه گذاری باشد. اگرچه کسانی که به صورت حرف‌های به سرمایه گذاری می‌پردازند از دارایی‌های دیگری، از قبیل گواهی خرید، برگ اختیار خرید و فروش سهام و دارایی‌های مشهود مانند طلا و اشیاء قیمتی برای انجام سرمایه گذاری نیز استفاده می‌کنند. سرمایه گذاری می‌تواند دارای درجات مختلف ریسک‌پذیری باشد و هر فردی، خواه شخصی با تحصیلات دانشگاهی و خواه یک شهروند عادی، می‌تواند با توجه به شرایط خود از تصمیمات سرمایه گذاری استفاده کند.

سرمایه گذاری عبارت است از تبدیل وجوه مالی به یک یا چند نوع دارایی که برای مدتی در زمان آتی نگهداری خواهد شد؛ بنابراین مستلزم مدیریت ثروت سرمایه گذاران است. این ثروت شامل مجموع درآمد فعلی و ارزش فعلی درآمدهای آتی است؛ بنابراین ارزش فعلی و مفهوم بهره مرکب می‌تواند نقش مهمی را در این فرایند داشته باشد.

هدف سرمایه گذاران معمولا، رشد و توسعه سرمایه خود و بهره مندی از منافع آن در آینده، هست. آن ها معمولا ممکن است سرمایه خود را به مدت طولانی و طی سال‌ها و دهه‌ها نگه داشته و از سود دهی آن بهره ببرند. البته سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف دارای تعابیر مختلفی است. برای مثال، در اقتصاد شرکت ها، شامل ایجاد و تامین سرمایه اولیه و یا افزایش سرمایه در شرکت‌ها است که در انتظار پیشرفت کسب و کار و سود بیشتر است. هر چقدر سرمایه یک شرکت بیشتر باشد، بهتر می‌توان فعالیت‌ها را توسعه داده و در نتیجه به سود و درآمد بیشتری دست پیدا کند.

• در علم اقتصاد

سرمایه‌گذاری یعنی خرید کالایی که در حال حاضر مصرف نمی‌شود اما در آینده فرد به آن نیاز پیدا خواهد کرد و آن کالا برای او سودآور خواهد بود.

• در علم مالی

سرمایه‌گذاری به این معنی است که فرد یک دارایی مالی نظیر سهام را می‌خرد و پیش‌بینی می‌کند که آن دارایی مالی در آینده سودآور خواهد بود و قیمتش افزایش خواهد یافت، لذا با فروش به قیمت بالاتر سود خوبی به دست خواهد آورد.

وارن بافت در همین رابطه می­‌گوید:

«هرگز روی یک منبع درآمد اتکا نکنید، سرمایه‌گذاری انجام دهید تا منبع دیگری ایجاد کنید.» لذا شاید بتوان به تعبیری سرمایه ­گذاری را ایجاد منابع مالی جدید دانست.

مفهوم سرمایه و سرمایه گذاری

کلیه منابع مالی و پولی و منابع قابل تبدیل به پول، سرمایه خوانده می‌شود. جوامع و شرکت‌هایی که معمولا دارای سرمایه بیشتری هستند، نسبت به رقبای خود که سرمایه کمتری دارند، عملکرد و فعالیت بهتری دارند. در عصر حاضر، نیروهای انسانی نیز قسمتی از سرمایه محسوب می‌شوند. سرمایه می‌تواند هم نقدی باشد هم غیر نقدی. سرمایه نقدی همان پول نقد است و سرمایه غیر نقدی شامل انواع دارایی­‌ها می‌شود که افراد در اختیار دارند. البته سرمایه با پول متفاوت است و فرق دارد. پول فقط نقدینگی هست که همیشه در دسترس است و قابل تبادل سریع هست؛ اما سرمایه دارای مدت زمان و طول عمر زیادتری بوده و به منظور ایجاد ثروت در سرمایه­ گذاری، استفاده می‌شود. به عنوان مثال: برندها، نرم افزارها و…که از طریق آن­‌ها می‌توان ثروت ایجاد کرد، نوعی سرمایه محسوب می‌شوند.

انواع سرمایه­ گذاری

سرمایه گذاری بر حسب موضوع به دو دسته واقعی و مالی تقسیم می‌شود. دسته واقعی نوعی است که فرد با فدا کردن ارزشی در زمان حاضر، نوعی دارایی واقعی به دست می‌آورد. درواقع موضوع سرمایه گذاری، دارایی واقعی است. خرید ملک یا آپارتمان، نمونه‌ای از آن است. در دسته مالی، فرد در ازای فدا کردن ارزش حاضر، نوعی دارایی مالی که نتیجه آن معمولاً جریانی از وجوه نقد است به دست می‌آورد. سرمایه گذاری در اوراق بهادار مثل سهام عادی یا اوراق مشارکت که فرد در ازای پرداخت پول، محق به دریافت جریانی از وجوه نقد به شکل سود می‌شود، سرمایه گذاری مالی محسوب می‌شود.

• املاک و مستغلات

خرید خانه، آپارتمان، زمین و… به منظور کسب درآمد یا افزایش سرمایه می‌تواند یک نوع سرمایه­ گذاری واقعی محسوب شود. این درآمد می‌تواند از اجاره آن ملک یا فروش به قیمتی بالاتر از نرخ خرید انجام شود.

• کالاهای فیزیکی

خرید طلا، نقره، جواهرات و هر نوع کالای ارزشی که قابلیت خرید و فروش مجدد داشته باشد می‌تواند یک نوع سرمایه گذاری واقعی محسوب می‌شود.

• سهام

خرید سهام شرکت‌ها در بازار بورس اوراق بهادار به منظور کسب درآمد و افزایش سرمایه یک سرمایه ­گذاری مالی محسوب می‌شود. ریسک سرمایه ­گذاری در بازار بورس بسیار بالاست و کسانی که دانش آن را در این بازار را دارند می‌توانند با مدیریت ریسک در این بازار فعالیت کنند و بازدهی بیشتری نسبت به سایر دارایی‌ها به دست آورند.

• اوراق بدهی

اوراق بدهی جهت تامین بودجه مالی لازم برای پیاده‌سازی طرح‌های شرکت‌ها و نهادهای کشور است و به طور معمول توسط دولت منتشر و ضمانت می‌شود و از آنجایی که پرداخت اصل و فرع این اوراق توسط دولت تعهد می‌شود، جزء اوراق کم ریسک شمرده می‌شوند. اوراق بدهی مشخصات مشترکی ازجمله تاریخ سررسید، ارزش اسمی، نرخ سود اسمی و قیمت فروش دارند. اوراق مشارکت و صکوک دو نوع عمده از اوراق بدهی موجود در بازار محسوب می‌شوند.

• سپرده بانکی

یکی از سرمایه گذاری­‌های کم ریسک سپرده‌های بانکی مدت دار است که توسط بانک‌ها ارائه می‌شود و در حساب­‌های مختلف در بازه­‌های زمانی متفاوت می‌تواند نرخ سود مختلفی داشته باشد. این سرمایه ­گذاری با توجه به ریسک کم آن بازدهی پایین‌تری نسبت به سایر گزینه‌های موجود در بازار خواهد بود.

• صندوق‌های سرمایه ­گذاری

صندوق سرمایه ­گذاری یکی از روش‌های سرمایه ­گذاری در بازار سرمایه است. صندوق­‌ها نهادهای واسطه مالی هستند که وجوه مردم را جمع آوری کرده و در اوراق بهادار سرمایه گذاری کرده و افراد را از سود حاصل منتفع می‌کنند.

• صندوق سرمایه ­گذاری درآمد ثابت

این صندوق­‌ها با ترکیب دارایی‌های مالی مختلف مانند اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی، اوراق خزانه و … جزء سرمایه ­گذاری­‌های کم ریسک محسوب می‌شوند و دارای ضامن نقد شوندگی و پرداخت سود می­‌باشند که در بازه زمانی معین به سرمایه‌گذاران سود صندوق را پرداخت می­‌نمایند.

• صندوق سرمایه گذاری در سهام

این صندوق­‌ها درصد مشخصی از ترکیب دارایی خود را به سهام شرکت‌های بورسی و مابقی را به اوراق مشارکت اختصاص می‌دهند، بنابراین ریسک بالاتری به نسبت صندوق‌های درآمد ثابت دارد و همچنین احتمال بازدهی بیشتر نیز وجود دارد.

• صندوق سرمایه­ گذاری مختلط

این نوع صندوق­‌ها در ترکیب دارایی خود از سهام و اوراق با درآمد ثابت به نسبت تقریباً مساوی سرمایه‌گذاری می‌کنند. نسبت دارایی‌ سهام و اوراق با درآمد ثابت صندوق‌های مختلط ممکن است در طول زمان تغییر یابد، اما عمدتاً این نسبت حداقل ۴۰ درصد و حداکثر ۶۰ درصد سهام است و مابقی شامل اوراق با درآمد ثابت است. ریسک این نوع صندوق­‌ها از صندوق‌های سهامی کمتر و بازدهی بالاتری نسبت به صندوق‌های درآمد ثابت خواهند داشت.

• صندوق سرمایه ­گذاری قابل معامله (ETF)

این صندوق­‌ها دارایی‌های متنوعی از سهام و اوراق بهادار دارند و مانند سهام در بورس معامله می­‌شوند. برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک که NAV هر واحد در پایان روز محاسبه و مبنای خرید و فروش قرار می‌گیرد، ETF را می‌توان همانند سهام در طول یک روز معاملاتی معامله کرد.

طرح و برنامه مالی سرمایه گذاری

قبل از اینکه افراد اقدام به سرمایه­ گذاری نمایند هر فردی باید یک طرح کلی مالی را تنظیم کند. این چنین طرحی باید دربرگیرنده تصمیم گیری در خصوص انجام معامله باشد. به علاوه نحوه مالکیت، طول عمر دارایی و میزان سودآوری آن نیز باید مدنظر قرار گیرد. سرانجام اینکه این طرح باید شامل میزان حداقل وجوه پس انداز ضروری نیز باشد. همچنین، مفهوم ترکیب بهینه حائز اهمیت است، چرا که ثروت افراد که به صورت دارایی‌های مختلف نگهداری می‌شود، باید به صورت واحد، ارزشیابی و مدیریت شود. ثروت باید در قالب پرتفوی، مدیریت و ارزشیابی شود. پرتفلیو دربرگیرنده مجموعه سرمایه­ گذاری یک سرمایه‌گذار است.

آموزش سرمایه گذاری را جدی بگیرید!

مهمترین نکته ای که باید در رابطه با سرمایه گذاری بدانید این سات که بدون آموزش دیدن نمی توان وارد هیچ بازاری شد چون مطمئنن هر خریدی بدون اطلاع کافی از بازار هدف می تواند ضرر بسیار سمگینی به شما بزند که جبران آن شاید غیر ممکن باشد. مخصوصا اگر بخواهید وارد بورس ایران شوید و در آن سرمایه گذاری کنید پیشنهاد میکنیم که بدون شک اول در کلاس آموزش بورس نخبگان خانه سرمایه شرکت کنید و بعد از اینکه راه و رسم سرمایه گذاری را با استفاده از تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی یاد گرفتید اقدام به سرمایه گذاری کنید.

اهداف سرمایه­ گذاری

• برخی ممکن است با استفاده از سرمایه­ گذاری در پی حفظ ارزش پول خود باشند. پولی که اگر در یک فرصت سرمایه­ گذاری به کار گرفته نشود، در طول زمان با توجه به نرخ تورم ارزش کمتری خواهد داشت. کسی که در پی حفظ ارزش پول خویش است، سرمایه­ گذاری‌های مطمئن و کم سود را ترجیح می‌دهد.
• برخی دیگر ممکن است در پی کسب سود قابل توجه باشند. سفته‌بازان جز این دسته هستند.
• فرد دیگری ممکن است باهدف کاهش ریسک، به دنبال فرصت­‌های دیگر سرمایه­ گذاری باشد. برای مثال کسی که مالک یک کارخانه است و با توجه به ریسک‌هایی که کسب و کار با آن مواجه است، جهت پوشش ریسک وارد یک فرصت سرمایه­ گذاری دیگر نیز می‌شود. چنین فردی بیشتر به دنبال متنوع سازی سبد سرمایه­ گذاری خود خواهد رفت.

همچنین نکته بسیار مهمی که در انتخاب یک فرصت سرمایه گذاری نقش دارد، افق مدنظر است. “سرمایه گذاری را می‌توان به کوتاه مدت یا حداکثر تا یک سال و بلند مدت یا بیش از یک سال تقسیم کرد.”

چرا سرمایه­ گذاری می‌کنیم؟

جواب کسب پول است. اگرچه هر فردی با این عبارت موافق است، با این حال باید در آن دقیق‌تر شویم. ما به این خاطر سرمایه گذاری می‌کنیم که رفاه و آسایش فعلی و آتی خود را بهبود ببخشیم. وجوهی که سرمایه گذاری می‌شود می‌تواند ناشی از دارایی‌های موجود فرد، مبالغ وام گرفته شده یا پس انداز باشد. افراد سعی می‌کنند از طریق صرفه جویی در مصرف امروز خود و پس انداز آن، بتوانند مصرف آتی خود را بهبود ببخشند. سرمایه گذاران سعی می‌کنند ثروت و دارایی خود را به نحو مؤثری مدیریت کنند تا بتوانند با محافظت آن در برابر عواملی هم چون تورم، مالیات و سایر عوامل، بیشترین بازده را کسب نمایند.

همه مردم به نوعی دارای ثروتی هستند که ناشی از ارائه خدمات آنان در بازار کار است. اغلب مردم در طول مراحل زندگی خود تصمیم گیری‌هایی را در خصوص سرمایه گذاری اتخاذ می‌کنند. یکی از تحولاتی که از سال ۱۹۹۰ در زندگی مردم بیشتر به چشم می‌خورد شرکت مردم در طرح‌های بازنشستگی است. در طرح‌های سنتی، اغلب مردم مبالغی را به صورت ماهانه برای دوران بازنشستگی پس انداز می‌کردند، ولی حالا همین افراد منابع مالی خود را در خرید سهام، اوراق قرضه و سایر موارد مشابه به کار می‌اندازند؛ بنابراین در این حالت نتیجه تصمیم‌گیری که فرد انجام می‌دهد (اعم از سود یا زیان) بر روی مزایا و منافع بازنشستگی وی تأثیر می‌گذارد.

در یک عبارت ساده می‌توان گفت که سرمایه گذاران می‌خواهند از پول خود، سودی را کسب نمایند. وجه نقد دارای یک هزینه فرصت از دست رفته است، در صورتی که وجه نقد را نگهداری کنید فرصت کسب سود از طریق آن وجه نقد را از دست خواهید داد. به علاوه، در یک فضای تورمی، قدرت خرید پول کاهش می‌یابد، به عبارت دیگر وقتی نرخ تورم بالا باشد قدرت خرید به سرعت کاهش می‌یابد.

سرمایه گذاران دوست دارند بازده آن‌ها تا جایی که امکان داشته باشد زیاد باشد؛ ولی باید توجه داشت که میزان بازده تحت تأثیر ریسک قرار دارد. سال ۱۹۸۲ در ایالات متحده، سال خوبی برای بازار سهام بود. به طوری که بازده کلی اوراق مربوط به سهام عادی از ۲۰ درصد بالا رفت. با وجود این در همین سال برخی از صندوق‌هایی که به صورت حرف‌های اداره می‌شدند با زیان روبرو شدند. همان‌طور که از این مثال بر می‌آید، اوراق بهادار قابل معامله دارای ریسک، بازده‌های متفاوتی دارند. بنابر­این تصمیم سرمایه گذاری همیشه باید بر اساس ریسک و بازده صورت گیرد و این دو عامل هیچ‌گاه منفک از هم نیستند. ریسک دارای انواع مختلفی است و به همین دلیل تعاریف متعددی نیز دارد. در اینجا، ریسک عبارت است از میزان اختلاف بازده واقعی یک سرمایه گذاری از بازده مورد انتظار آن.

آیا سرمایه گذاران از ریسک نفرت دارند؟

معمولا در اقتصاد فرض بر این است که سرمایه گذاران منطقی عمل می‌کنند؛ بنابراین آنان اطمینان را به عدم اطمینان ترجیح می‌دهند و طبیعی است که در این حالت می‌توان گفت سرمایه گذاران نسبت به ریسک علاقه‌ای ندارند. به عبارت دقیق‌تر باید گفت که آنان ریسک گریزند. یک سرمایه گذار ریسک گریز کسی است که در ازای قبول ریسک، انتظار دریافت بازده بیشتری دارد.

توجه داشته باشید که در این حالت پذیرفتن ریسک یک کار غیرمنطقی نیست، حتی اگر میزان ریسک خیلی زیاد باشد. چون در این حالت انتظار بازده بالایی نیز وجود دارد. درواقع، سرمایه گذاران به طور منطقی نمی‌توانند انتظار داشته باشند که بدون قبول ریسک بالا، بازده بالایی کسب کنند. آنان به صورت ضمنی یا آشکارا با توجه به ریسک‌پذیری خود دست به سرمایه گذاری می‌زنند. دسته‌ای که ریسک بالایی را قبول می‌کنند انتظار بازده بالایی را نیز دارند و برعکس.

از آنجا که سرمایه گذاری به جهت رشد سرمایه یا کسب سود در آینده تمرکز دارد، ریسک‌هایی نیز مرتبط با سرمایه گذاری وجود دارد که نمی‌توان آن را حذف یا متوقف کرد. به عنوان مثال:

سرمایه گذاری در شرکتی که در آینده ورشکسته شود یا پروژه‌ای که شکست بخورد، این همان چیزی است که سرمایه گذاری را از پس‌انداز جدا می‌کند. پس انداز، ذخیره پول برای استفاده در آینده است که در معرض ریسک نیست (جز بحث کاهش ارزش پول)، در حالی که سرمایه گذاری به جهت کسب سود در آینده متمرکز می‌شود و در نتیجه مستلزم پذیرش ریسک است. به‌طور کلی ریسک به دو دسته ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک تقسیم بندی می‌شود.

ریسک سیستماتیک + ریسک غیر سیستماتیک = ریسک کل

• ریسک سیستماتیک (غیرقابل اجتناب)

ریسک سیستماتیک تغییرپذیری در بازده کل اوراق بهادار را مستقیما ناشی از تغییرات بازار یا اقتصاد می‌داند. این ریسک غیرقابل کنترل هست بنابراین کاهش پذیر هم نخواهد بود. منابع این ریسک عبارت است از ریسک تورم، ریسک نرخ بهره، ریسک بازار و گاها ریسک سیاسی.

• ریسک غیر سیستماتیک (قابل اجتناب)

این ریسک قابل کنترل و کاهش پذیر است و شامل آن تغییرپذیری در بازده اوراق بهادار هست که به تغییرپذیری کلی بازار یا اقتصاد بستگی ندارد و از فاکتورهای درونی یک شرکت اثر می‌گیرد. لذا می‌توان از طریق استراتژی­‌هایی مثل متنوع سازی این ریسک را کاهش داد.

آیا می‌توان گفت که سرمایه­ گذاران به دنبال حداقل کردن ریسک خود هستند؟

خیر! به این دلیل که حداقل کردن میزان ریسک، مخصوصا نرخ بازده پایین، دارای هزینه‌هایی است. حداقل کردن ریسک به نگهداری دارایی‌های بدون ریسک مثل پس‌انداز و اوراق خزانه منجر می‌شود. در حالی که کسانی که سرمایه گذاری می‌کنند علاقه‌مند هستند رابطه‌ای منطقی بین ریسک و بازده خود ایجاد کنند.